Tork konventörü nasıl çalışır?
Manuel vitesler hakkında temel bir bilgiye sahip olanlar motorun şanzımana debriyaj aracılığıyla bağlı olduğunu bilirler. Bu bağlantı olmaksızın, bir araba motoru durdurmadan tam bir durma gerçekleştiremez. Fakat motoru şanzımandan ayıran otomatik vitesli araçların debriyajları bulunmamaktadır. Bunun yerine, tork konventörü denilen harika bir cihaz kullanırlar. Dışarıdan çok da önemli görünmeyen bu cihazın içinde gerçekten de çok ilgi çekici süreçler söz konusu olmaktadır.
Bu yazıda, otomatik vitesli arabaların neden tork konvertörüne ihtiyaç duyduklarını, tork konvertörünün nasıl çalıştığını ve faydalarının ve eksikliklerinin neler olduğunu öğreneceğiz.
Temel Bilgiler
Tork konvertörü motor ile şanzıman arasında bulunmaktadır.
Aynı manuel vitesli arabalar gibi, otomatik vitesli arabalar da tekerlekler ve şanzımandaki dişliler durduğunda motoru çalıştıracak bir yola ihtiyaç duyarlar. Manuel vitesli arabalar motorun şanzımanla bağlantısını tamamen kesen bir debriyaj kullanmaktadırlar. Otomatik vitesli arabalar ise tork konvertörü kullanırlar.
Tork konvertörü motora şanzımandan bir şekilde bağımsız olarak dönme olanağı tanıyan bir tür hidrolik kavramadır. Eğer motor yavaş bir şekilde dönüyorsa, örneğin araba kırmızı ışıkta rölantideyse, konvertörden geçen tork miktarı çok küçüktür. Bu yüzden arabanın sabit tutulması fren pedalına hala hafifçe basmayı gerektirmektedir.
Tork Konvertörünün İçi
Tork konvertörünün parçaları (soldan sağa): Türbin, statör, pompa
Tork konvertörünün güçlü iç yapısında dört ana unsur yer almaktadır. Bunlar;
- Pompa
- Türbin
- Statör
- Şanzıman yağı
Tork konvertörünün haznesi motor volanına bağlıdır, dolayısıyla motorun döndüğü hız neyse o hızda dönmektedir. Tork konvertörünün pompasını oluşturan kanatçıklar da hazneye ilişiktir ve yine motor ile aynı hızda dönmektedirler. Aşağıdaki kesit görünümde bir tork konvertörünün içindeki unsurların birbiriyle nasıl bağlı olduklarını görebilirsiniz.
Statör
Statör türbinden dönen yağı pompaya gönderir. Bu tork konvertörünün etkinliğini iyileştirmektedir. Burada tek yönde dönen iç parça ve üzerinde oluklar mekanizma açısından önemlidir.
Statör tork konvertörünün tam merkezinde bulunmaktadır. Görevi türbinden gelen yağı pompaya tekrardan çarpmadan önce yeniden yönlendirmektir. Bu tork konvertörünün etkinliğini ciddi oranda artırmaktadır.
Statör yağın akış yönünü neredeyse tamamen tersine çeviren çok agresif bir bıçak dizaynına sahiptir. Statörün içindeki tek yönlü kavrama statörü şanzımandaki sabit şafta bağlamaktadır. Bu düzenleme sayesinde, statör yağla dönemez, ancak ters yönde yağ statör bıçaklarına çarptıkça yağın yönü değiştirmesini sağlayarak dönebilir.
Avantajları ve Zayıf Yönleri
Motoru durdurmadan arabanın tamamen durmasına imkan veren çok önemli görevinin yanı sıra, tork konvertörü arabanıza aslında frenden sonraki hareketlenmelerde daha fazla tork vermektedir. Modern tork konvertörleri motor torkunu iki hatta üç kat artırabilmektedir. Yalnız bu etki motor şanzımandan daha hızlı döndüğünde gerçekleşmektedir.
Daha yüksek hızlarda, şanzıman motoru yakalamakta ve nihayetinde neredeyse aynı hızda hareket etmektedir. Yine de ideal olarak şanzıman motorla aynı hızda hareket etmelidir, çünkü hızdaki bu fark gücü boşa harcamaktadır. Bu otomatik vitesli arabaların manuel vitesli arabalara göre yakıt verimliliğinde neden daha kötü olduklarının bir nedenidir.